Fram kom í kvöldfréttum Ríkissjónvarpsins 27. júní 2023 að ungur öryrki í Keflavík sé því sem næst allslaus eftir að sýslumaður samþykkti tilboð í hús hans á nauðungaruppboði upp á einn tuttugasta af markaðsvirði þess. Hagsmunasamtök heimilanna fordæma þessa nauðungarsölu á heimili öryrkjans.

Ungi maðurinn varð öryrki 13 ára eftir alvarleg læknamistök. Fyrir þau fékk hann bætur sem hann notaði til að kaupa hús fyrir sig og fjölskyldu sína þegar hann var ný orðinn 18 ára og staðgreiddi kaupverðið án þess að taka nein lán. Þannig taldi hann sig hafa eignast öruggt skjól um ókomna ævi. Að eigin sögn gerði hann sér þó ekki grein fyrir því að þrátt fyrir að eiga húsið skuldlaust þyrfti engu að síður að greiða af því, þar á meðal ýmis opinber gjöld á borð við fasteignagjöld. Þar sem gjöldin voru ekki greidd söfnuðust upp vanskil upp á um 2,5 milljónir króna og húsið fór því að lokum á nauðungaruppboð, en það er í dag verðmetið á 57 milljónir króna.

Fyrir utan kröfuhafa mætti aðeins einn aðili á uppboðið og bauð hæst í það þrjár milljónir króna. Sýslumaður samþykkti það boð þó það væri langt undir eðlilegu verði fyrir húsið og nýtti ekki heimild í lögum til að fresta uppboði þegar svo háttar til og freista þess að fá hærra verð. Þar sem söluverðið nægir rétt svo fyrir skuldunum mun ungi maðurinn standa eftir allslaus fyrir vikið. Í dag átti svo að bera hann og fjölskyldu hans út, en þeim var veittur frestur fram á næsta föstudag til að pakka öllu niður og rýma húsið.

Án þess að hafa allar upplýsingar um málið eða forsögu þess, vekur þetta óhjákvæmilega upp margar áleitnar spurningar.

1. Vissu bæjaryfirvöld sem voru meðal kröfuhafa ekki af aðstæðum unga mannsins? Vöknuðu á engu stigi spurningar um að vanskilin gætu tengst fötlun hans þannig að með réttri aðstoð gæti hann mögulega staðið í skilum með gjöldin svo hann þyrfti ekki að missa heimili sitt?

2. Hvarflaði aldrei að sýslumanni að kanna aðstæður mannsins áður en tekin var ákvörðun um að hefja nauðungaruppboð á heimili hans, ekki síst með hliðsjón af því hversu lágar skuldir var um að ræða með tilliti til verðmætis hússins? Kynnti sýslumaðurinn ekki fyrir honum möguleikann á því að selja húsið á almennum markaði til að fá eðlilegt verð svo hann yrði ekki allslaus eftir söluna?

3. Hvernig gættu hlutaðeigandi yfirvöld að lögbundnum rannsóknar- og leiðbeiningarskyldum sínum gagnvart þessum aðila eða skyldum til að veita félagslega aðstoð með hliðsjón af stöðu hans? Hvernig samræmist framganga þeirra til dæmis Samningi Sameinuðu þjóðanna um réttindi fatlaðs fólks, sem á meðal annars að tryggja réttindi fatlaðra til viðunandi húsnæðis?

Hagsmunasamtök heimilanna fordæma framgöngu allra hlutaðeigandi í þessu dapurlega máli! Ef rétt væri staðið að málum hefði aldrei átt að þurfa að koma til þess að svona langt yrði gengið.

Í kjölfar bankahrunsins misstu 15.000 fjölskyldur heimili sín. Í allt of mörgum tilfellum fóru uppboðin fram með þessum hætti þar sem fasteignir voru seldar fyrir brotabrot af raunvirði.

Það er skammarlegt að við skulum heyra af svona grófu broti sýslumanns gegn réttindum gerðarþola enn á ný því stjórn Hagsmunasamtakanna hafði leyft sér að vona að þau væru liðin tíð.

Hagsmunasamtök heimilanna hafa lengi og ítrekað skorað á stjórnvöld að endurskoða lög um nauðungarsölu frá árinu 1991, sem eru löngu orðin barn síns tíma, með hliðsjón af þeirri þróun sem síðan þá hefur orðið á löggjöf á sviði mannréttinda og neytendaverndar. Dæmi sem þessi sýna fram á nauðsyn þess og er krafa samtakanna um endurskoðun viðkomandi laga því hér með ítrekuð.

Við þetta má bæta að atburðir síðustu daga, bæði það mál sem hér um ræðir og stórfelld lögbrot við sölu Íslandsbanka, sýni fram á nauðsyn þess að gerð verði rannsóknarskýrsla um meðferð banka og sýslumanna á heimilunum eftir hrun.

Því það virðist lítið sem ekkert hafa breyst á Íslandi frá hruni

Stjórn Hagsmunasamtaka heimilanna