Hagsmunasamtökin vara við þeim auknu álögum sem hærra fasteignamat hefur í för með sér fyrir heimilin og draga í efa skynsemi þess að fasteignamat miðist óbreytt við fasteignamarkað sem er jafn ógagnsær og óskilvirkur og raun ber vitni, þó að heita megi ljóst að hátt fasteignamat þjóni mikilvægum hagsmuni banka og sveitarfélaga í því skuldaþjóðfélagi sem nú er við lýði.

Samkvæmt nýju fasteignamati Þjóðskrár Íslands, hækkar íbúðarhúsnæði um 9% að jafnaði, á meðan atvinnuhúsnæði lækkar lítillega.  Heildarmat fasteigna á landinu öllu nemur nú tæpum 4.400 milljörðum króna og hefur því hækkað um 6,8% hækkun frá síðasta ári. Mest hækkar það á Norðvesturlandi, en minnst á Austurlandi. Á höfuðborgarsvæðinu nemur hækkunin 6,5%.

Fréttastofa RÚV hefur eftir ónefndum sérfræðingum að hækkunina megi rekja til líflegri fasteignamarkaðar, en Þjóðskrá byggir mat sitt á þinglýstum kaupsamningum í febrúar ár hvert. Samkvæmt upplýsingum Hagsmunasamtakanna, má rekja verðhækkanir á fasteignamarkaði aðallega til þess, að fjármálafyrirtæki heimiluðu almennt talsverð fasteignakaup með yfirtöku áhvílandi lána í vor sem leið. Sá „líflegi fasteignamarkaður“ sem við það skapaðist veldur síðan því, að skattstofn fasteignagjaldanna bætir á heildina litið því sem næst tíund við sig.

Fasteignamatið myndar m.a. skattstofninn fyrir fasteignagjöld sveitarfélaga og stýrir veðrými fasteigna. Þjóðskrá Íslands gefur það út lögum samkvæmt 31. maí ár hvert, en það byggir í grunninn á þeim kaupsamningnum sem hafa verið þinglýstir í nýliðnum febrúarmánuði.

Auk þess sem núverandi fyrirkomulag gerir að verkum, að fasteignagjöld ráðast af kerfisbundnu mati á afar ógagnsæjum og óskilvirkum fasteignamarkaði, byggir fasteignamatið á söluverðmæti í einungis einum mánuði árinu á undan. Eins og sjá má er þessi aðferðafræði næm á markaðssveiflur og þjónar sem slík illa tilgangi sínum á óstöðugleikatímum. Til að draga úr svo alvarlegum annmarka hljóta stjórnvöld að taka þetta fyrirkomulag til endurskoðunar, ekki hvað síst með hliðsjón af þeirri vaxandi tilhneigingu sveitarfélaga til að færa sér lægra fasteignamat í nyt með hækkun fasteignagjalda. Sem dæmi gæti það dregið úr sveiflunæmni fasteignamatsins að það bygði á 6 eða 12 mánaða úrtaki í stað eins máðnaðar, eins og nú er.

Hagsmunasamtökin benda í þessu samhengi á þá erfiðleika sem það hefur í för með sér fyrir heimilin að fasteignamatið geti ýmist snarhækkað eða snarlækkað á milli ára. Hér er því enn einn óvissuþátturinn fyrir heimilin til að takast á við í útgjöldum.

Þá hlýtur það að vekja vaxandi ugg hjá almenningi, hvernig skuldasamfélagið sem við búum nú í er óhjákvæmilega þrýsta helstu útgjaldaliðum heimilanna jafnt og þétt upp á við á sama tíma og kaupmáttur launa rýrnar.

Hlusta á viðtal við Andreu J. Ólafsdóttur, formann samtakanna um fasteignamat 2012 á Rúv

Hlusta á viðtal við Andreu J. Ólafsdóttur, formann samtakanna um fasteignamat 2012 á Bylgjunni