Ágætu alþingismenn.

Fyrirhuguð endurreisn íslenzka hagkerfisins lætur á sér standa, svo vægt sé til orða tekið.

Verg landsframleiðsla (VLF) 2009 drógst saman um 6,5% á föstu krónuverði (upphafleg spá var 9,5%) en verðmæti VLF í gjaldeyri (dollurum) minnkaði um 28% (upphafleg spá var 20%).  Eins og nánar er rakið í hjálögðu bréfi mínu dags. 26. apríl sl. til Poul M. Thomsen, yfirmanns AGS í málefnum Íslands, gerir AGS ráð fyrir því að VLF á föstu krónuverði 2013 verði 4,3% hærra en VLF ársins 2008 en 25% lægra reiknað í gjaldeyri.  Í bréfinu setti ég fram ákveðnar athugasemdir varðandi greiðsluþol Íslands með hliðsjón af Brussel Icesave-viðmiðunum sem Mr. Thomsen hefur ekki tjáð sig um.

Það er því tímabært fyrir Alþingi Íslands að taka aðgerðaáætlun stjórnvalda og AGS til gaumgæfilegrar endurskoðunar svo forða megi frekari búsifjum hagkerfisins að óbreyttri stefnu.

Í þessu sambandi tel ég einsýnt að hugmyndir AGS um hærri skatta á almennar tekjur og neyzlu (og meðfylgjandi höfuðstólshækkun verðtryggðra lána) myndu gera illt verra og skjóta á frest erfiðum aðgerðum til að höggva að rótum fjárhagslegs ójafnvægis í hagkerfinu.  Hæstiréttur Íslands hefur stigið fyrsta skrefið í þá átt með úrskurði sínum um ólögmæti gengisbundinna lána, en frumkvæði að afnámi verðtryggingar krónulána verður að koma frá Alþingi Íslands.  Gengisbinding og verðtrygging hafa ekki einungis staðið í vegi fyrir faglegri og skilvirkri stjórn peningamála um  langt árabil heldur eru þau kjörvopn óbilgjarnrar hagsmunagæzlu aðila á fjármálamarkaði sem áttu stóran þátt í - og högnuðust sumir á - hruni krónunnar og hagkerfisins alls í október 2008.

Aðgerðaáætlun AGS og stjórnvalda byggði m.a. á ríkjandi hugmyndum á sviði peningahagfræði (e. mainstream monetary economics) sem Alan Greenspan, fyrrverandi seðlabankastjóri BNA, fjallaði um á fundi með bandarískri þingnefnd 23. október 2008. „Þau okkar [sem töldum hugmyndirnar vera traustar] erum í algjöru sjokki [því að] gjörvallur hugmyndaheimur [okkar] hrundi sumarið 2007," sagði Greenspan. Sjálfur hefði hann „síðustu 40 árin ... talið [sig] hafa mjög traustverðugar vísbendingar um að [hugmyndafræði hans] virkaði framúrskarandi vel." Framkvæmdastjórn AGS hafði jafnlengi verið sama sinnis en hefur enn ekki endurskoðað eigið vinnulag, sbr. peningalega þætti aðgerðaáætlunar AGS og stjórnvalda sem endurspegla liðna tíð og hruninn hugmyndaheim.

Sama er að segja um Seðlabanka Íslands, en af nýjustu hagtölum virðist mega ráða að á fyrri hluta 2010 hafi hann lagt fjármálastofnunum til um 50 ma. króna vaxtatekjur á ársgrundvelli fyrir innlán sem vandséð er að þjóni nokkrum þjóðarhagsmunum.  Ef ekki verður sýnt fram á annað, þá er hér um að ræða 50 ma. ríkisútgjöld sem mætti að skaðlausu skera niður - og myndi e.t.v. hvetja fjármálafyrirtæki til að finna arðvænlega útlánamöguleika í atvinnulífinu.  En stærsti vandinn í ríkisfjármálum á komandi tíð er að skapa ríkissjóði fjárhagslegt svigrúm til að takast á við knýjandi viðfangsefni í kjölfar úrskurðar Hæstaréttar um gengisbindingu krónulána og, ef Alþingi Íslands skynjar sinn vitjunartíma, afnám verðtryggingar.

Samkvæmt hagtölum Seðlabanka Íslands voru innlán innlánsstofnana um 1640 ma. í lok marz 2010.  Af líkum má ráða að stór hluti innlána umfram 5-10 milljónir sé ávöxtur þeirra möguleika til auðsöfnunar sem voru til staðar í bóluhagkerfinu sem sprakk í október 2008 og gátu af sér þungan skuldabagga fyrir land og þjóð.  Ég hef ekki handbærar upplýsingar um skiptingu innlána eftir upphæðum en ef innlán umfram 5-10 milljónir hafi verið um 1500 ma. 30. júní sl. þá myndi 10-20% skattlagning slíkra innlána skila ríkissjóði um 150-300 milljörðum.  Íslendingar eru misjafnlega í stakk búnir að leggja efnahagslegu sjálfstæði Íslands lið en ekki verður með sanni sagt að almennir launþegar, aldraðir og öryrkjar hafi hlaupist undan merkjum á aðsteðjandi ögurstundu.


Virðingarfyllst,

Gunnar Tómasson, hagfræðingur