Á döfinni

Öllu máli skiptir fyrir lántaka hvernig afborganir af verðtryggðum lánum eru reiknaðar út. Munurinn á 40 ára íbúðalánum nemur sem dæmi, langt yfir hundrað milljónum króna (100.000.000 krónum), allt eftir því hvort höfuðstóll láns og afborganir eru verðbættar samkvæmt forskrift verðtryggingarinnar eða einungis afborganirnar.

Andrea  J. Ólafsdóttur, formaður Hagsmunasamtaka heimilanna, rakti nokkur dæmi um þennan hrópandi mun í Reykjavík síðdegis á Bylgjunni í dag. Auk mismunandi lánstegunda til 40 ára fór hún einnig í gegnum heildarkostnaðinn af 25 ára lánum.

Hagsmunasamtök heimilanna telja sem kunnugt er að innheimta og aðferðarfræðin sem felst í viðbótarlánum sem veitt eru vegna verðbótaþáttar verðtryggðra lána stangist í framkvæmd á við lög. Engar lagaheimildir séu fyrir viðbótarlánum sem bætt er við höfuðstól lána, heldur megi einungis reikna verðbætur af afborgunum (eða reikna þær rétt af höfuðstól) og þær eigi að staðgreiðs. Þetta þýðir í reynd, að reikna ber verðtryggð lán út með sama hætti og svonefnd óverðtryggð lán, þar sem breytilegir vextir taka mið af verðbólgu, eins og "óverðtryggðu" vextir Seðlabankans gera.

Lántakar óverðtryggðu lánanna staðgreiða með öðrum orðum verðbólguna án þess að átt sé við viðbótarlán ofan á höfuðstól lánsins, á meðan þeir sem taka hefðbundin verðtryggð lán sitja upp með uppreiknaðan höfuðstól út lánstímann. Þessi aðferðafræðilegi munur hefur gríðarleg áhrif á heildarkostnað lántaka. Það er semsagt viðbótarlánastarfsemin og margfeldisáhrifin sem þar koma inn í myndina vegna vaxtavaxta og síendurtekinna vaxtaútreikninga ofan á viðbótarlánin sem er vandamálið.

Í tölum lítur dæmið þannig út að heildarkostnaður af 25 ára láni er 24 millj kr af óverðtryggðu láni, 34 millj kr af verðtryggðu láni með jöfnum afborgunum og 40 millj kr af verðtryggðu jafngreiðsluláni. Hafa ber hugfast að óverðtryggða lánið er - þrátt fyrir nafngiftina - er í reynd verðtryggt með breytilegum vöxtum sem taka mið af verðbólgu hverju sinni.

Hagsmunasamtök heimilanna verða með fjölskylduvæna dagskrá frá klukkan 13 til 17 á menningarnótt. Við verðum á horni Laugavegar og Skólavörðustígs og munum fagna því í samvinnu við öflugan hóp listamanna að yfir 20.000 undirskriftir hafa safnast í undirskriftasöfnum heimilanna.

Þau varnaðarorð að fjármálakerfið fari aftur fjandans til verði verðtrygging numin úr gildi, eru vinsæl á meðal verðtryggingarsinna. Slík varnaðarorð fela þó oftar en ekki í sér rangfærslur og órökstuddar klisjur. Í samantektinni hér að neðan er stiklað á algengsustu rangfærslunum sem sett hafa svip á umræðuna í gegnum tíðna.

Andstæð sjónarmið tókust á um verðtryggingu í Kastljósþætti gærkvöldsins á RÚV og þá lagalegu meinbugi sem Hagsmunasamtökin telja að séu á reglum Seðlabanka Íslands um framkvæmd hennar.